Ekwador - kraj zwany Równikiem

Ekwador to jedyny kraj świata, który swoją nazwą podkreśla fakt, że przez jego terytorium przechodzi linia najdłuższego równoleżnika naszej planety. Hiszpańskie słowo ecuador oznacza właśnie równik. W pobliżu stołecznego Quito, na terenie Mitad del Mundo, czyli Środka Świata, obok monumentalnego pomnika namalowano symboliczną żółtą linię, oddzielającą półkulę północną od południowej. Na tutejszy plac tłumnie ściągają zagraniczni turyści, ale jeszcze chętniej przyjeżdżają w to miejsce sami Ekwadorczycy. Równik stał się ich narodową dumą i dziedzictwem.

O wiele łatwiej przyjdzie nam to zrozumieć, gdy spojrzymy na mapę. Republika Ekwadoru jest jednym z najmniejszych państw Ameryki Południowej (ma prawie 285 tys. km² powierzchni i ponad 16 mln ludności), otoczonym dużo większymi od niego Peru i Kolumbią. Aby nie zostać pochłonięty przez silniejszych sąsiadów, ten fascynujący kraj nie może utracić swojej tożsamości.

Nieuchwytny równik
Przebiegająca ok. 25 km na północ od centrum ekwadorskiej stolicy linia została wyznaczona pod koniec XVIII w. i wcale nie pokrywa się z rzeczywistą granicą między półkulami. Gdy w XVIII stuleciu zaczęto w tym rejonie robić pomiary, instrumentarium, którym się posłużono, nie było zbyt precyzyjne. Poza tym miejsce wtedy wskazane znakomicie nadawało się do zabudowy. Dlatego właśnie tutaj wzniesiono wspomniany już, gigantyczny obelisk Mitad del Mundo. Tak naprawdę równik przebiega 240 m na północ od tego monumentu.

Przedsiębiorczy okoliczni mieszkańcy potrafią z tej pomyłki czerpać korzyści. Nieopodal pomnika, na prywatnej parceli powstało Museo de Sitio Intinan, którego właściciel twierdzi, że właściwa linia powinna znajdować się u niego w ogrodzie. Na dowód umieszczono w nim trzy zlewy: jeden stoi dokładnie na równoleżniku 0°, drugi nieco na północ od niego, trzeci - odrobinę na południe. Żeby przekonać zainteresowanych o słuszności tego założenia, prezentuje się im działanie siły Coriolisa. Strumień wody puszczanej w każdej z mis zachowuje się inaczej - w środkowej ścieka gładko w dół, w południowej kręci się lewo, a w północnej wiruje w prawo. Oniemiali turyści biją brawo. - Felicitaciones, amigo! („Gratulacje, przyjacielu!”) - wołają do właściciela i chętnie płacą za wstęp, a na odchodnym do kapelusza wrzucają jeszcze propinę, tzn. napiwek. Wszak zobaczyli coś naprawdę autentycznego i nie dali się nabrać oficjalnej propagandzie!

Kraina ognia i dymu
Przez środek Ekwadoru, wciśniętego między Peru i Kolumbię, przebiega łańcuch Andów. Z obu stron otaczają go niziny, w dużej części porośnięte rozległymi lasami. Dzięki temu panują tu bardziej sprzyjające dla człowieka warunki niż w innych krajach pacyficznego wybrzeża Ameryki Południowej. Jednocześnie rejon andyjski wręcz zionie dymami czynnych kraterów, tworzących niepowtarzalną Aleję Wulkanów (Avenida de los Volcanes). W jej skład wchodzą m.in. Pichincha (4794 m n.p.m.), na który z Quito wjedziemy nowoczesną kolejką linową, aby podziwiać przepiękną panoramę stolicy w dole, Cotopaxi (5897 m n.p.m.) - jeden z najwyższych aktywnych wulkanów świata, Chimborazo (6268 m n.p.m.), przez kilka dziesięcioleci uznawany za najwyższą górę na ziemi, czy Tungurahua (5023 m n.p.m.). Na dwa przedostatnie prowadzą przetarte szlaki przeznaczone dla miłośników trekkingu. Te na Cotopaxi są łatwiejsze i wymagają mniej doświadczenia, ale i na szczyt Chimborazo uda nam się wejść raczej bez problemu, jeśli tylko mamy odpowiedni sprzęt (przede wszystkim umożliwiające wspinaczkę po lodzie raki - grampones) oraz trafimy na dobrą pogodę.

Wzdłuż całej Alei Wulkanów wytryskują gorące źródła. Najwięcej znajduje się u podnóża wymienionego już masywu Tungurahua w miejscowości Banos de Agua Santa. Korzystano z nich już w czasach Inków, ale prawdziwą popularnością cieszą się dopiero teraz. Banos to dziś zarówno cel pielgrzymkowy (tutejsza Matka Boska potrafi ponoć ochronić przed trzęsieniami ziemi), jak i kurort odwiedzany przez kuracjuszy i turystów, poddających się dobroczynnemu wpływowi leczniczych wód. Okolicy uroku dodają niezliczone spienione wodospady (np. 7 kasdad Machay, Agoyán, Pailón del Diablo, nazywany też Río Verde), w regularnych odstępach rozmieszczone wzdłuż nurtu rzeki Pastazy. To jedno z tych miejsc, dokąd przyjeżdża się na dzień, najdłużej na dwa, a zostaje się... cały miesiąc. Taki właśnie jest Ekwador - kraj o tysiącu różnych twarzy, a każda z nich tak zniewalająca, że aż trudno się jej oprzeć.

Dziedzictwo Inków
Dalej na południe leżą Cuenca i Riobamba - przepiękne miasta pełne zabytków. To pierwsze (dawna inkaska Tomebamba) stanowi ekwadorski odpowiednik peruwiańskiego Cusco (Cuzco). Riobamba uchodzi natomiast za wielki pomnik państwowości i niepodległości Ekwadoru. Wszak to w jej pobliżu doszło w kwietniu 1822 r. do słynnej bitwy pod Tapi. Utorowała ona drogę do utworzenia niezależnego państwa. Tu także najpierw napisano, a następnie uchwalono pierwszą ekwadorską konstytucję w 1830 r.

Turyści zazwyczaj jednak tą stosunkowo niedawną historią za bardzo się nie interesują. W te strony przyciągają ich przede wszystkim najlepiej zachowane w całym kraju ślady panowania Inków. Synowie Słońca długo walczyli o ten region, a gdy go zdobyli, zapragnęli zaznaczyć swoją w nim obecność. Miejsce narodzin inkaskiego króla, ojca Atahualpy i Huáscara - Huayny Cápaca (1467-1525), wskazuje dziś w mieście Cuenca ciągnąca się przez kilkaset metrów gigantyczna, podłużna piramida schodkowa.

Za ekwadorskie Machu Picchu uchodzi położona ok. 15 km od Canar Ingapirca: kompleks archeologiczny ze świątynią i obserwatorium astronomicznym. Wzniesiono je z wielkich, idealnie dopasowanych kamiennych bloków, którą to technikę Inkowie przejęli po Indianach Canari i udoskonalili. Tutejsze mury nieodparcie przywodzą na myśl peruwiańską Coricanchę - dawną Świątynię Słońca w Cuzco. Ruiny olśniewają swoim surowym pięknem i zadziwiają precyzją budowniczych. Tajemniczości dodaje im olbrzymi, w połowie naturalny, w połowie zaś rzeźbiony skalny posąg, mierzący blisko 60 m wysokości. Według legendy przedstawia on samego Huaynę Cápaca. To prawdziwy ekwadorski Kolos Rodyjski - osobliwość, której nie wolno przegapić!

Sekret długowieczności
Jeszcze dalej, bliżej granicy z Peru, znajduje się Loja - najbardziej hiszpańskie miasto Ekwadoru. Polakom może kojarzyć z Częstochową. Otóż w jej pobliżu, w wiosce El Cisne (Łabędź) w Bazylice El Cisne (Basílica de El Cisne) przechowuje się największą ekwadorską chrześcijańską świętość, czyli statuetkę Matki Boskiej z El Cisne (Nuestra Senora de El Cisne, Virgen de El Cisne). Przez dziesięć miesięcy rzeźba przebywa w sanktuarium, a przez kolejne dwa (od 20 sierpnia do końca października) - w Katedrze w mieście. Za każdym razem jej wędrówce towarzyszy procesja wiernych. Z tego względu Loję ciągle okupują tłumy pielgrzymów. Aby mieć więc szansę na nocleg w godziwych warunkach, rezerwacji w hotelu trzeba dokonywać z wielodniowym, a nieraz nawet wielotygodniowym wyprzedzeniem.

To kolonialne miasto stanowi także punkt tranzytowy dla wszystkich tych, którzy chcą się dostać do najsłynniejszej tutejszej oazy 100-latków - Doliny Vilcabamby. Leżąca w niej wioska słynie z tego, iż nieproporcjonalnie duży odsetek miejscowej ludności w dobrym zdrowiu dożywa 110, a nawet 120 lat. Tajemnicą długowieczności jej mieszkańców interesują się badacze na całym świecie. Mnie samego również zafascynował ten fenomen. Opisałem go w swojej książce Wyprawa Vilcabamba-Vilcabamba. Śladami wojownika, którego nie imał się czas.

Wyspy Żółwie
Tropikalne ekwadorskie wybrzeże Pacyfiku nie przypomina jego pustynnych odcinków znanych z Peru lub Chile. Porastają je lasy mangrowe i pokrywają mokradła. Pośród zanurzonych w wodzie korzeni drzew czyhają kajmany, a w koronach zbiera się gderliwe, szerokoskrzydłe ptactwo.

Stolicą tej krainy jest Guayaquil - parny, gorący, rozkrzyczany, nigdy niezasypiający port o bezładnej zabudowie, w którym grasują złodziejskie szajki. Miasto nie należy do bezpiecznych, więc nie polecam zatrzymywać się w nim na dłużej nawet ze względu na dobrą kuchnię i zabytki w centrum. Najlepiej jak najszybciej udać się stąd w jedynym możliwym kierunku, czyli na słynne wyspy Galapagos.

Mimo iż z roku na rok archipelag odwiedza coraz więcej gości, zakątek ten zachował czar wyjątkowego miejsca na końcu świata. Duch Karola Darwina (1809-1882), angielskiego przyrodnika, który w XIX w. właśnie tutaj zbierał materiał mający mu potem posłużyć do sformułowania teorii ewolucji, wciąż unosi się nad okolicznymi skałami i cieśninami. Wulkaniczne plaże, pieczary i postrzępione brzegi zamieszkują zwierzęta nie występujące nigdzie indziej na ziemi, np. żółwie słoniowe, legwany lądowe i morskie, kotiki galapagoskie, pingwiny równikowe, zięby Darwina czy kormorany nielotne. Tak naprawdę ludzie są na wyspach zbędni, stoją poza ekosystemem i tak powinno pozostać, jeśli ta kraina ma zachować swój niepowtarzalny charakter.

Pamiątka z Otavalo
Gdy wrócimy na stały ląd, aby z Quito wyruszyć samolotem w drogę do domu, choćby na kilka godzin zajrzyjmy na rynek do Otavalo, położonego ok. 110 km na północ od stolicy Ekwadoru. Na pewno kupimy na nim jakąś efektowną pamiątkę, która będzie nam przypominać o naszej wspaniałej wyprawie. Znajdziemy tutaj wszystkie charakterystyczne wyroby ekwadorskiego rękodzieła: kapelusze, moskitiery, alpakowe chompas (wzorzyste swetry), malowidła, ceramikę, wielobarwne koralikowe kotary i zasłony. Pokątnie można też nabyć tsantsa (tzantza) - pomniejszone gorącym piaskiem ludzkie głowy, z których wytwarzania słynie wojownicze plemię Huaorani z regionu Oriente (Wschód). Dziś powstają one jednak z koziej skóry: na nieszczęście dla kóz, na szczęście dla ludzi.