Efez w Turcji

Efez - jedno z dwunastu miast jońskich w Azji Mniejszej, które leżało u ujścia rzeki Kaystros. Są różne wersje dotyczące powstania miasta. Według legendy założył je syn króla Aten - Androklos w IX w. p.n.e. W czasach swojej świetności było ogromnym ośrodkiem portowym i handlowym. Starożytny Efez był jednym z najstarszych na świecie ośrodkiem kultu bogini - matki - Artemidy. W 133 r. p.n.e. Efez przeszedł pod panowanie rzymskie, wtedy też nastąpił ogromny rozkwit miasta. Z tego okresu pochodzi najwięcej pozostałości. Za sprawą św. Pawła w I w. dotarło tu chrześcijaństwo, które z czasem wyparło kult Artemidy. Zamulanie się rzeki, oraz najazdy Gotów w III w. doprowadziły do stopniowego upadku miasta. Pierwsze prace wykopaliskowe na jego terenie rozpoczęły się w 2. poł. XIX w.

Najważniejszą budowlą Efezu była słynna świątynia Artemidy, uznana za jeden z siedmiu cudów świata. Świątynia jednak nie przetrwała do naszych czasów, można jedynie obejrzeć jej ruiny. Zaraz przy wejściu znajdują się pozostałości po miejskiej agorze oraz pochodzące z II w. łaźnie Variusa. W pobliżu agory znajduje się Odeon, wybudowany w II w. przez Vediusa Antoniusa i Flawię Papionę teatr. Warto zwiedzić wybudowaną w II w. Świątynię Hadriana. Z tego samego okresu pochodzi Świątynia Serapisa, Fontanna Trajana i Biblioteka Celsusa.

Spacerując po ruinach miasta nie można pominąć Wielkiego Teatru, którego budowę rozpoczęto w III w. p.n.e. Jego widownia mogła pomieścić nawet 25 tys. widzów. Był to jeden z największych teatrów jońskich, do dziś odbywają się tam festiwale muzyczne. W Efezie znajduje się także wybudowany za czasów Nerona stadion, na którym odbywały się wyścigi konne, walki gladiatorów, oraz inne zawody sportowe.

Naprzeciw stadionu znajduje się Kościół Matki Bożej. Pierwotnie budowla pełniła funkcję miejsca, gdzie odbywały się debaty i wykłady. Po przekształceniu na kościół stała się pierwszą w historii chrześcijaństwa świątynią pod wezwaniem Maryi.

Najbardziej znane ulice miasta to: Droga Arkadiusza, która prowadziła od teatru do portu, Droga Kurety, będąca częścią świętej drogi do Świątyni Artemidy, oraz Ulica Marmurowa, która wiodła od Biblioteki Celsusa aż do samej świątyni. Na jednej z płyt ulicy znaleziono relief, reklamujący najprawdopodobniej dom publiczny. Do ciekawych obiektów należą także latryny, a także wzniesione w I w. termy rzymskie, tzw. Łaźnie Scholastyki.

Oprócz wyżej wymienionych zabytków w Efezie można podziwiać pozostałości Prytanejonu - budynku rady miejskiej z I w., Świątyni Domicjana, Bramy Herkulesa, agory handlowej, czy tzw. domów na tarasach - dzielnicy, którą zamieszkiwali bogatsi mieszkańcy miasta. Wymienione zabytki to tylko niewielka część tego, co można oglądać na terenie miasta. Obecnie nadal trwają tam prace archeologiczne. Niektóre obiekty nie są dostępne dla zwiedzających.